Een jaar lang leven volgens OPRAH

Verschenen in maartnummer Opzij

Miljoenen vrouwen volgen Oprah Winfrey blind. De Amerikaanse Robyn Okrant vroeg zich af waarom en ging een extreme uitdaging aan. Een jaar lang volgde ze alle adviezen van ‘s werelds meest geliefde lifestylegoeroe op. Aan Sanne Bloemink vertelt ze of haar leven daar echt beter van werd.

Alles wat Oprah Winfrey aanraakt, wordt goud. Als Oprah in haar show zegt dat ze heeft genoten van een boek, schiet het in een mum van tijd naar de top van de bestsellerlijsten. Films die zij aanprijst trekken een veel groter publiek. De eerste zwarte vrouw die het tot miljardair schopte, werd de afgelopen vijf jaar door Time elk jaar verkozen tot een van de meest invloedrijke mensen van het jaar. Barack Obama noemde haar zelfs de meest invloedrijke vrouw van de Verenigde Staten. Dat weet hij inmiddels uit eigen ervaring, nu hij mede door Oprah’s support won. Haar steun leverde hem meer dan 1 miljoen stemmen op, vooral in de belangrijke swing states, aldus een economische analyse van de Universiteit van Maryland.
Robyn Okrant vroeg zich af wat Oprah’s geheim is. Waarom laten zoveel vrouwen (want haar volgelingen zijn vooral vrouwen) zich leiden door Oprah? Van het stylen van je huis tot het volgen van een dieet. Van het juiste spirituele pad tot het kiezen van een boek. Oprah heeft overal een antwoord op en talloze vrouwen over de hele wereld volgen haar blind. In 2008 besloot Robyn een extreme uitdaging aan te gaan: ze werd de meest fanatieke Oprah-volgeling ooit. Een jaar lang volgde ze alle adviezen van Amerika’s meest geliefde lifestyle-goeroe en hield ze een blog bij over haar bevindingen. (www.livingoprah.com) Zo begon ze elke dag met een kalmerende ademhalingstechniek, probeerde ze bewust te genieten van elke maaltijd en riep ze bij het thuiskomen een geluksgevoel bij zichzelf op. Volgens Oprah raakt je leven hierdoor meer in balans. Ze kocht figuurcorrigerende panty’s, omdat Oprah daarbij zweert. Ze bakte taarten, omdat Oprah zei dat je dan zó trots op jezelf zou zijn. In elke show, in elke editie van O-magazine en op Oprah’s website staan talloze instructies voor hoe je volgens Oprah your best life kan leiden. Robyn’s leven werd een jaar lang door Oprah bepaald.
Tijdens het kijken naar een show waarin Oprah iedereen aanraadde om een Kindle te kopen (een nieuw gadget waarop je elektronisch boeken kunt downloaden), kreeg Robyn een telefoontje. Een medewerker van de show wilde haar een cadeautje van Oprah brengen: het bleek een Kindle te zijn. Vergezeld van een door Oprah zelf ondertekend, handgeschreven briefje: “Veel plezier ermee, Robyn. Ik wilde je dit keer wat geld besparen. Bedankt voor het kijken naar de show. Oprah Winfrey”. Maar Robyn kon het niet accepteren. “Het zou de integriteit van mijn project in gevaar brengen als ik cadeautjes van Oprah zou aannemen.” Dit veroorzaakte een diepe controverse op Robyn’s blog. Oprahfans waren ontsteld hoe ze het in haar hoofd kon halen om een kado van Oprah terug te sturen. Daardoor realiseerde Robyn zich des te meer hoe diepgeworteld het Oprah-gevoel is. Hoe al die vrouwen ervan dromen dat er ooit op hun deur wordt geklopt en het de personal trainer of de kok van Oprah blijkt te zijn. “Plotseling zag ik heel duidelijk dat het niet alleen Oprah is. Het kán niet alleen Oprah zijn. Wij hebben zelf Oprah gecreëerd.”

Robyn was al langere tijd geïnteresseerd in de zelfhulpindustrie en deed er uitgebreid onderzoek naar. Daarbij merkt ze dat er vrijwel altijd wel ergens een verband kon worden gelegd tussen het zelfhulpaanbod en Oprah. In haar eigen leven viel het haar op hoeveel van haar vriendinnen praatten over Oprahs show, zelfs als ze niet altijd keken. In de regel bleken de meeste vrouwen er niet bepaald blij van te worden. “Zóveel vrouwen vergelijken zich met Oprah om vervolgens tot de conclusie te komen dat ze nooit aan haar standaard zullen voldoen”, verzucht Robyn. Het waren vrijwel altijd verhalen over hoe vrouwen hadden geprobeerd Oprah’s advies op te volgen, maar niet genoeg tijd hadden. Of niet genoeg geld om een door Oprah aangeraden wonderproduct te kopen. Hun relatie was niet gezond, hun gewicht niet op orde en hun huis geen reflectie van hun prachtige zelf. Dat stimuleren van een gevoel van tekortschieten is volgens Robyn een gevolg van Oprahs shows, maar ook een onderdeel van Oprahs methode. “Gasten worden vaak geïntroduceerd als enorme losers. Hun financiën zijn een chaos, hun relatie is verziekt of hun huis is een rotzooi. Eerst wordt deze gasten een diepe schaamte aangepraat. Ze worden afgebroken om vervolgens te beginnen aan de opbouw volgens Oprahs idee.”
Robyn begon zich af te vragen of al die adviezen eigenlijk wel werken in de praktijk. Had iemand ze wel eens getest? “Natuurlijk zegt Oprah niet dat je ál haar adviezen moet opvolgen maar door dat wel te doen, hoopte ik dat mensen misschien zouden gaan nadenken over hoe vaak ze geen leiders zijn van hun eigen leven, maar anderen het stuur laten overnemen. Hoe vaak volgen we klakkeloos een of ander advies over hoe we ons huis moeten inrichten, ons kapsel moeten stylen of onze relaties moeten beleven?” Zo begon het idee voor het project Living Oprah.

Het was beangstigend hoe makkelijk het was om iemand anders de leiding te geven over háár eigen leven. “Als ik een etentje had met vrienden, hoefde ik niet zelf te bedenken wat ik zou maken of hoe ik de tafel zou dekken. Ik volgde gewoon Oprah’s advies op. En als het niet goed zou zijn, dan was het niet mijn schuld, maar die van Oprah.” Robyn was teleurgesteld dat iemand als zij, een in haar eigen ogen zelfstandig denkende vrouw, probleemloos zoveel verantwoordelijkheid uit handen kon geven. Op een bepaalde manier is het soms heel prettig om zelf geen beslissingen te hoeven nemen. Een “comfortabel, maar tegelijk een soort verdoofd, apathisch gevoel.” De angst van vrouwen om werkelijk de leiding te nemen over hun eigen leven is volgens Robyn een van de redenen waarom Oprah zo succesvol is. Oprah wijst vrouwen de weg naar het geluk. Daarvoor is het echter wel van belang dat Oprah’s kijkers eerst goed begrijpen dat ze niet voldoen, dat er iets mist, dat ze tekort schieten. Oprah belooft je uit de modder te trekken, maar eerst duwt ze je erin.

Zo merkte Robyn dat ze zich in de loop van het jaar steeds onzekerder ging voelen. "Ik raakte bijvoorbeeld echt een beetje geobsedeerd met mijn uiterlijk", vertelt ze. Overal hing ze spiegels op om zichzelf in te bekijken. Haar partner keek het met lede ogen aan en hoopte maar dat het allemaal voorbij zou gaan na het einde van het project. "Ik was eigenlijk nooit zo erg bezig met kleding, maar plotseling bekeek ik mezelf met een andere blik. Er was altijd wel iets dat niet Oprah-appropiate was: een kledingstuk, zoals een kort rokje, dat je boven een bepaalde leeftijd niet meer aan mag. Of een slobbertrui die niet vrouwelijk genoeg is.” Op dezelfde manier werd haar huis een bron van onzekerheid. Het werd een plek waar een ander een kritisch oordeel over zou kunnen vellen; een plek waar niet de juiste stijlregels werden opgevolgd.

Soms waren Oprah’s adviezen tegenstrijdig. Zo moest Robyn een week besteden aan het uitmesten van haar kledingkast en alles weggooien dat ze langer dan een jaar niet had gedragen. De week daarop was de ‘10 items every woman should have in her closet’-show en uiteraard waren er een aantal kledingstukken bij die ze de week daarvoor net had weggegooid. Maar er waren ook tegenstrijdigheden op een dieper niveau. Die hadden meestal te maken met de kloof tussen Oprah’s spirituele advies en haar consumentenadvies. Zo was er bijvoorbeeld de dieetweek die werd gesponsord door MacDonald’s. “Hoe kan Oprah dit in haar hoofd verenigen?” vraagt Robyn zich af.
Deze dubbelheid is niet de enige kritiek die Robyn heeft op Oprah. Zo heeft ze veel moeite met de zelfhulpmethode van ‘The Secret’ die Oprah overal aanprijst. In deze film en bijbehorende cursus wordt op een quasi-wetenschappelijke manier ‘bewezen’ dat alles wat we meemaken in ons leven, positief én negatief, door onszelf wordt aangetrokken: de zogenoemde ‘wet van de aantrekkingskracht’. Een extreme vorm van positief denken wordt gepropageerd: als je maar lang genoeg denkt aan wat je wil bereiken, dan bereik je dat ook. Thoughts become things is de slogan. Oprah gelooft hier heilig in en voor haar heeft het dan ook allemaal goed uitgepakt. Zo dacht ze heel lang en vaak aan de The Color Purple, nog vóórdat ze werd gevraagd voor een rol in deze film, zo vertelde ze verschillende interviewers. Ze is ervan overtuigd dat ze deze film en het de daaropvolgende succes op die manier zelf in haar leven heeft getrokken.
Prima dat het heeft gewerkt voor Oprah, maar Robyn vraagt zich af of Oprah deze wet van de aantrekkingskracht zo kritiekloos moet aanprijzen bij haar publiek. Robyn lijdt aan een ernstige vorm van scoliose die chronische pijn veroorzaakt en waarvoor ze regelmatig naar de dokter moet. “Als ik Oprah moet geloven, dan heb ik deze ziekte en deze pijn dus naar mezelf toegetrokken?” Toen de acteur Tom Cruise bij Oprah was, bleef ze maar roepen dat zijn succes zo welverdiend was, want hij had zo hard gewerkt en zo positief gedacht. “Maar er zijn ontzettend veel Amerikanen die heel hard werken en heel veel positieve gedachten hebben, maar die toch maar amper het hoofd boven water kunnen houden en soms zelfs in pure armoede leven. Het is niet eerlijk om ervan uit te gaan dat deze mensen hun misère aan zichzelf te danken hebben.” De meningen onder haar bloglezers zijn verdeeld. De diehard-fans vinden dat Oprah gewoon entertainment maakt en dus mag aanprijzen wat ze wil. Maar Robyn is het niet met ze eens: “Oprah’s kenmerkende holistische benadering en de slogan Live your best life pretenderen zelf meer te zijn dan slechts entertainment. Bovendien vind ik dat juist die gigantische invloed op zóveel vrouwen een zekere maatschappelijke verantwoordelijkheid met zich meebrengt.”

Het was voor Robyn loodzwaar om alle adviezen van Oprah op te volgen. Veertig tot zeventig uur per week besteedde ze aan haar project. “Nu het jaar voorbij is, is het indelen van mijn eigen tijd datgene wat ik het meeste waardeer”. Ze denkt dat Oprah ergens het contact met de werkelijke wereld kwijt is. “Vrouwen hebben helemaal geen tijd en geen geld om al die adviezen op te volgen. Oprah realiseert zich niet dat gewone vrouwen geen huishoudster, personal trainer en privé-kok tot hun beschikking hebben.” Toch blijven de Oprah-fans denken dat het aan hún ligt dat ze nooit de Oprah-standaard bereiken.
Robyn is ervan overtuigd dat het een typisch vrouwending is: die onzekerheid, dat ‘erbij’ willen horen, onderdeel van een groep willen zijn. Zelfs als je fysiek geen contact hebt met andere fans van Oprah, hoor je als fan toch bij een bepaalde groep. “Als Oprah zegt dat je een cupcake (een soort muffin, red.) moet kopen bij een bepaalde winkel, dan weet je dat diezelfde dag een heleboel vrouwen op pad gaan om die cupcake te kopen.” Dat geeft een gevoel van saamhorigheid. Toch is het fenomeen Oprah niet alleen door dat groepsgevoel te verklaren. “Dat verlangen om erbij te horen wordt in de Amerikaanse maatschappij door reclamemakers, maar ook door Oprah én haar sponsors bewust aangewakkerd en gebruikt om vrouwen te stimuleren allerlei producten te kopen.” Vrouwen hebben hier volgens haar ook een eigen verantwoordelijkheid: “Ze laten dit te vaak en te makkelijk gebeuren.”

Ook Robyn zal een graantje meepikken van Oprah’s magie. Ze is een boek aan het schrijven over ‘Living Oprah’ en heeft inmiddels een uitgever gevonden. Omdat het gaat over Oprah, zal ze op een bepaalde manier zelf onderdeel van de Oprah-machinerie worden. Aan de ene kant is haar droom uitgekomen, maar aan de andere kant voelt het raar. “Ja, ik ben me ervan bewust dat ik dan ga profiteren van de naam Oprah; in feite juist een onderdeel van mijn kritiek. Ik heb erover gedacht of het niet beter zou zijn om de uitgever af te wijzen en geen boek te schrijven. Maar dat kan ik toch niet, nee zeggen tegen zo’ n gouden kans.”
Als Oprah haar dan ook nog eens zou uitnodigen in haar show, dan zou Robyn vrijwel gegarandeerd een bestseller in handen hebben. Oprahs medewerkers hebben via verschillende mediakanalen gereageerd op haar project. De reacties komen kort samengevat neer op: “Robyn heeft de toewijding aan het merk Oprah naar een hoger niveau gebracht. In feite doen ze dus alsof ik gewoon een megafan ben die helemaal weg is van Oprah”, lacht Robyn. Een slimme tactiek om Robyns kritiek en de aandacht ervoor te bagatelliseren. Het is immers zeer waarschijnlijk dat ze wel degelijk op de hoogte zijn van de kritiek die Robyn via Living Oprah heeft geuit. Er is al flink wat publiciteit geweest rond haar project, met name in de regio Chicago, waar Robyn woont en waar ook Oprahs show wordt opgenomen. Robyn denkt dat Oprah en haar medewerkers best begrijpen dat ze niet zomaar een fan is. “Ik heb zeer sterk de indruk dat ze wel beter weten.”

Robyn’s blog is nog steeds in de lucht, www.livingoprah.com Haar uitgever is Center Street (Hachette) en haar boek wordt verwacht in januari 2010.